De uitspraak ‘Neem toch niet alles zo letterlijk!’ komt veel hoogbegaafden bekend voor. Doorgaans wordt dit gezegd op verwijtende of geïrriteerde toon. Het is typisch een uitspraak van mensen die niet begrijpen dat anderen wellicht op een andere manier denken. Of ze vatten het op als iets wat expres wordt gedaan. Ze zeggen zelf iets met een bepaalde bedoeling, maar wat ze zeggen betekent eigenlijk iets anders. Als je dan reageert op wat ze zéggen, zijn ze geïrriteerd omdat je (in hun ogen) negeert wat ze bedoelen. Sommigen vatten dat zelfs op als ‘bijdehand doen’ of ‘vervelend doen’.
‘Vertaling’ ontbreekt
Veel hoogbegaafden kunnen er echt niets aan doen dat ze dingen letterlijk nemen. Ze luisteren naar wat iemand zegt en zoeken er juist níet iets achter. De ‘vertaling’ ontbreekt. Ze geloven dat wat iemand zegt, ook precies is wat hij of zij bedoelt. Hun reactie is daarom ook niet vervelend bedoeld*.
Een voorbeeld. Tijdens een verjaardag, in een volle woonkamer, merkt iemand op ‘Pff, ik heb het heet.’ Bij een hoogbegaafde (en vaak hoogsensitief iemand) kan dat van alles in gang zetten. Associaties met een vriendin met opvliegers, of een verhaal op tv over een ernstige ziekte. Of er moet technisch iets worden opgelost. Binnen een minuut kan zich in dat zwijgende hoofd een plan ontvouwen voor een revolutionair airconditioningsysteem of een beter verwarmingsbeleid. Intussen verwacht de rest van de aanwezigen dat deze hard nadenkende persoon zich een kwartslag draait en het raam opent waar hij of zij het dichtstbij zit.
Een luid geroepen ‘Zet dat raam eens open!’ haalt de denker uit de gedachtenstroom. Een beetje onnozel mompelt hij/zij ‘o, bedoel je dat… Je zei alleen dat je het heet had.’
‘Ha. Ha. Neem toch alles niet zo letterlijk!’
Grappig
Ter verdediging: dit is niet typisch iets alleen van hoogbegaafden. Het speelt ook veel tussen mannen en vrouwen. Tussen volwassenen en kinderen. En toevallig ook tussen hoogbegaafden en de rest.
Dat kan leiden tot grappige situaties – als je er de humor van kunt inzien! Dit bereik je door het letterlijk-nemen van hoogbegaafden niet persoonlijk op te vatten. Ze (we) zijn er niet op uit om te pesten, om de ander voor gek te zetten of de ander op ‘fouten’ te wijzen.
* Soms wel, dat is waar; sommige ‘slimme’ mensen zijn daar op uit, hoe ‘dom’ het ook is om zo kritisch te doen tegen anderen, hoe flauw het ook is om de ander voor gek te zetten.
Ik probeer mensen die zo op mij reageren, uit te leggen dat ik niet ‘wise ass’ loop te zijn. Soms denk ik er gewoon níet over na en doe ik precies wat iemand van me vraagt.
‘Ja maar, jij zei…’
Bij het interviewen van ouders voor mijn boek ‘Mijn hoogbegaafde kind en ik’ kwam ik veel voorbeelden tegen van te letterlijk genomen uitspraken. Een mamma van een hoogbegaafde dochter van zes was druk bezig in de keuken. Ze vroeg haar dochter of ze haar handen even in het toilet wilde wassen. Ja, dan kan het gebeuren dat je je kind even later aantreft met de handen in de wc-pot. Ze vroeg: ‘Wat doe jíj nou?!’ En de dochter merkte verontwaardigd op: ‘Ja, maar jíj zei…!’
Haal je schouders op, glimlach en besef dat hij of zij gelijk heeft. Niets aan te doen, behalve zelf duidelijker zijn: ‘was je handen even boven het wasbakje bij het toilet’.
Was je maar hier…
Er is ook een liedje dat hierbij kan helpen. Bløf geeft perfect aan wáár je je kunt wassen, in hun nummer ‘Was je maar hier!’